Tetherizasyon
TCMB, Kapalı Çarşı kurları arasındaki kur farkı anlaşılmaz bir döviz kuru rejimine maruz kaldığımızı bize anlatıyor. Döviz kurunu seçimler öncesi baskılama sürecinde önemli bir değişken göz ardı ediliyor. Bu, insanların dolara endeksli kripto para olan Tether alması. Tetherizasyon ‘un neden kaynaklandığı ve ne gibi sonuçlara yol açtığına bu yazıda yer verdik.
TCMB ve piyasadaki USD alış satış kur farkının sonuçlarından birisi insanların istikrarlı kripto paralara (stablecoin) yönelmesi. Stablecoin diyince akla başta Tether geliyor. 1 Tether’in 1 USD’ye yaklaşık olarak eşit olduğu ekonomik sistemde Tether TL’nin değer düşme riskine karşın yerli yatırımcıyı koruyor. Ayrıca Tether USD’nin aksine çok düşük transfer ücretleriyle gönderilebiliyor, bu da iyi bir ödeme-ticaret aracı haline getirebiliyor.
Türkiye’de her ne kadar kripto paraların bazı kullanımları yasaklanmış olsa da (örneğin mal ve hizmetlerin kripto para ile alım satımı veya ödeme kuruluşlarının kripto hizmetlere aracılık edememesi gibi) Türkiye nüfusa oranla en çok kripto para kullanan 3 ülkeden biri. Şu an nüfusun %40’ı kripto para kullandığı tahmin ediliyor. Kaynak: https://www.statista.com/statistics/1202468/global-cryptocurrency-ownership/
Kripto para diyince akla Bitcoin, Ethereum gibi volatil finansal araçlar gelse de Tether ve USDC oldukça yaygınlaştı. Aşağıdaki tablodan görüleceği üzere 3 ve 5. sırada birer istikrarlı kripto para yer almaktadır. 
Türkiye’de Tether kullanım yaygınlaşmanın sebepleri bugüne kadar şöyle sıralanabilirdi:
- Transfer masrafının düşük olması
- Vergisel düzenleme olmaması sebebiyle vergiden kaçınma imkanı vermesi
- Kişilerin mahremiyetine imkan verebilmesi (bu çerçevede kara para aklama ve terör finansmanı için de kullanılabilmesi)
- TCMB raporlamalarından sakınılabilmesi (örneğin yurt dışına niye bu kadar para transfer ediyorsun vb. banka sorgulamalarına maruz kalmayı engelliyor)
Artık bugünlerde çok daha önemli bir sebep daha var: Dolar Alış-satış arasındaki yüksek fark. Tether fiyatı sabittir, alış satış fiyat farkı oluşmaz. Aracı kurum bindelik oranlarda işlemlerden komisyon alır. Dolayısıyla dolardaki alım-satım marjı stablecoinlere kaçış yani tetherizasyon had safhada kılmıştır.
Para Politikasındaki Sorun ve İstikrarlı Kripto Paraların Bundaki Etkisi
Şimdi güncel makro ekonomik politika sorunlarına geri dönelim:
Yüksek ve kalıcı enflasyonun olduğu yerlerde ikili para politikası rejimi olur. Para talebi hiç tahmin edilemez boyuta gelir, bu para politikasının güvenli fiyat istikrarı, etkin ödeme sistemleri ve iyi işleyen finansal piyasalar hayalini imkansız kılar. Özellikle, yüksek ve kalıcı enflasyon altında, piyasa katılımcıları kendilerini döviz kuruna geçerek savunur
Şu anki yapı döviz kurunun şok emici rolünü yok etmektedir. Çünkü dolarizasyon döviz kurundaki değer kaybından enflasyona yüksek geçişkenliğe sebep olmaktadır. Bu nedenle, döviz kuru negatif dış şokları absorbe etmesini bırakın daha da zorlaştırmaktadır. Dolarizasyon parasal aktarım mekanizmasını çok tehlikeye atmakta, artık enflasyon beklentileri zayıf bir faiz oranı kanalıyla çıpalanması çok daha zor hale gelmektedir. Dolarizasyonla ile ilişkili finansal istikrarsızlığın çözümü merkez bankasının döviz rezervlerini artımasına yönelik politikalara bağlıdır. Ancak ne kadar döviz artırılmalı, gerçek dolarizasyon ne sorusunu cevaplayabilmemiz için tetherizasyonun büyüklüğünü de bilmemiz gerekmektedir.
Finansal piyasalara erişimi olan her 3 kişiden 1’inin tether kullandığını tahmin ediyorum (%40’lık istatistiki veriden bahisle). Seçimlerden sonra doların artacağına inanan herkes bankalardan alamadığı doları tether ile almaya çalışmaktadır. Yüksek tether talebi kripto para servis sağlayıcıları aracılığıyla TL’nin değerine aşağı yönlü baskı yapmaktadır. Dolar alım ve satım kur farkını açtığı için dolar talebini görece kontrol altına aldığını zanneden Merkez Bankası tether talebini ve tetherizasyon u görmezden gelmektedir. 1 Tether 1 Dolara eşit. Tether talebi demek Dolar talebi demek. Bunun kontrol edilmesi de gerekiyor. Çünkü vergi kaybı, kurun daha da istikrarsızlaşması, kara para için tether kullanılması gibi başka olumsuz sonuçlar yaygınlaşıyor. Ancak kontrol etmekten kasıt kripto varlık servis sağlayıcılara baskı yapmak ise bu feci bir hata olacaktır. Merkeziyetsiz kripto para eko sistemi buna karşın çok kolay çözüm üretebilir.
1980’li yıllarda parasal hedeflemenin başarısız olması sebebiyle Kanada merkez bankası başkanı şunu demişti. Merkez bankaları para talebini hedeflemekten vazgeçmedi, para talebi merkez bankalarını terketti. Şu an TCMB kendisinin neyi terkettiğinin farkında mı bilemiyorum ama Tether uzaklardan bir yerden küçümseyerek el sallıyor.
Avrupa Birliği’nin kripto para düzenlemesi hakkında bilgi almak istiyorsanız başka bir yazımıza göz atabilirsiniz.