NFT’ler Hakkında Her Şey

Doğrusunu söylemek gerekirse bundan 1 yıl önce NFT ’lerin gelip geçici bir heve olduğunu düşünenlerdendim. Tıp ki Thomas J. Watson gibi.

Ancak Modern Pop kültürü ve Z kuşağının bazı ögeleri NFT’lerin bazı türlerini öylesine büyüttü ki, müzik-oyun-spor ve sanat içinde milyarlarca dolar büyük bir pazara ulaştı.  

Benzeri olmayan bu token’ların diğer token’lardan farkının ne olduğunu daha önceki blog yazılarımızda paylaşmıştım. Benzeri olmayan bir varlığın mülkiyeti maddi olmayan bir simge ile nasıl temsil edilebilir? Ya NFT aynı şeyi temsil etmiyorsa? Bir NFT’ye sahibim ama temsil ettiği nesneye gerçekten sahip olabilir miyim? Örneğin bu blog yazısını gerçek bir NFT’ye dönüştürebilir miyim? NFT’ler regüle edilmekte midir, öyleyse nasıl? Bu sorular oldukça önemli sorular ama maalesef çoğuna tam cevap veremiyoruz. Yine de denememiz bir yerden başlamamız gerek.

Öyleyse NFT Nedir?

NFT’ler benzeri olmayan dijital öğeleri temsil eden token’lardır. Türk Lirasıyla veya Apple hisse senetleri gibidir ve yine onlarla takas edilebilir. NFT’nin benzersiz özelliklerinden dolayı bir değeri mevcuttur. Öte yandan, NFT’ler benzersiz özellikleri nedeniyle ikame edilemez. 

Diğer kripto paralar gibi NFT’lerde blockchain ağı üzerinde yaratılır (daha doğrusu mint edilir), NFT pazar yerlerinde alınır ve satılır. Blockchain üzerindeki akıllı sözleşmeler NFT’nin kime ait olduğunu, nasıl transfer edileceğini ve aslında neyi temsil ettiğini ifade eder. Öyle ki aynı anda neden 2 benzer NFT oluşmayacağı bu sözleşmelerde gizlidir. NFT’nin ihraçtan sonraki tüm haraketleri blockchain ağında izlenebilir ve bu onu değişmez kılar. Blockchain ağındaki kayıt “kanıtlanabilir” benzersiz ve nadir özelliklerini NFT’ye katar. NFT’ler, o halde, blok zinciri tabanlı transfer edilebilir, özgün ve sahipliği olabilen, esasen benzersiz dijital varlıklardır. 

Günümüzde NFT pazarları genelde Ethereum blockchain ağı kullanılarak oluşturulmaktadır (ERC 721 veya ERC1155). Ancak Polkadot, Cosmos ve Flow gibi blockchain ağlarında da ihraç edilebilmektedir. Geliştiriciler ve kullanıcılar pek çok pazar yerinde NFT’leri bulundurabilse de blockchain ağları arası transfer mümkün değildir. 

NFT Kullanım Alanları

NFT ve Spor

NBA Top Shots, son zamanlarda milyonlarca dolarlık dijital basketbol katları veya “önemli an” satarak çığır açarken, NFT’ler spor dünyasına henüz yeni teşrif etmişti. Fenerbahçe -Galatasaray futbol maçına erişim sağlayan bir bilete (veya bilete) bağlı bir NFT hayal edin. Taraftarlar, söz konusu biletle ilgili tüm işlemler blok zincirinde doğrulanabileceğinden, maça meşru bir bilet aldıklarından emin olabilirler. Maça katıldıktan sonra bile, NFT’nin sahibi onu bir koleksiyon olarak tutmaya devam edebilir – arkadaşlarınıza a “Hey bakın, Fenerbahçe Galatasaray’ı yenip 8 yıl aradan sonra şampiyon olduğunda oradaydım!” diyebilirsiniz. Orijinal bileti duvarınıza asmak yerine, telefonunuzdaki veya diğer cihazınızdaki bir uygulama aracılığıyla NFT’ye dijital olarak erişebilirsiniz. Bunu bir adım daha ileri götüren NFT’ler, yasadışı bilet borsasını ortadan kaldırma veya en azından spor takımlarının satış fiyatlarını doğru bir şekilde izlemesine ve biletlerin sonradan alınıp satılmasından dolayı kar elde edebilir. NFT’ye otomatik bir telif ödeme özelliği eklenebilir. NFT el değiştirdiğinde (yani bilet yeniden satıldığında) NFT’nin yaratıcısı (futbol kulübü) akıllı bir sözleşme aracılığıyla otomatik olarak bir telif ödemesi alır. Bu, konser biletleri ve gerçekten herhangi bir biletli etkinlik için geçerlidir. 

NFT ve Gayrimenkul Sektörü 

NFT’ler emlak piyasasına da girmiş durumda. “Mars Evi” olarak bilinen dijital bir gayrimenkul yakın zamanda 500.000 ABD Dolarına satılmıştır. Mars Evi sanal gerçeklikte veya artırılmış gerçeklikte deneyimlenebilme, ancak fiziksel dünyada gerçekte hiçbir ev bulunmamaktadır. Bir yandan uzayda artırılmış gerçeklik ve “metaverse”lerin geleceği olduğuna inanan pek çok kimse varken, bir yandan NFT’lerin günümüzün gerçek dünyasının gayrimenkulüne değer atfetmektedir. Arazinin mülkiyetini temsil eden bir NFT oluşturularak bir arazi parçası belirtilebilir. Bu tür parsellerle ilgili tüm kayıtlar blok zincirine kodlanabilir ve sonraki herhangi bir alıcı mülk kayıtlarını kolayca görebilir ve doğrulayabilir. Tapu kayıtlarına aşina olan herkesin bildiği gibi, tapu müdürlüklerindeki kağıt veya taranmış belgeler üzerinde tapu belgelerini korumak verimsizdir, merkezi veritabanı güvenli değildir ve dolandırıcılığa ortam hazırlayarak insanları ve devleti zarara uğratmaktadır. NFT’ler, bu kayıtların doğruluğunu ve kullanım kolaylığını artırmaya yardımcı olabilir.

Oyun Sektörü

Oyun sektöründe NFT’lerle ilgili iki tane yazıyı geçtiğimiz haftalarda yayımlamıştım:

NFT ’ler Menkul Kıymet midir?

Dijital bir varlığın bir menkul kıymet olup olmadığı veya ne zaman olduğu artık çok bilindik bir sorudur. NFT’ler de bu sorudan nasibini almakta. Her zaman blog sayfamızda paylaştığım gibi eğer menkul kıymet kabul edilen bir token’ı kamu kurumlarından izin almadan ihraç ederseniz ciddi adli cezalara maruz kalabilirsiniz. Türkiye’de kripto paranın düzenlenmemiş olması sizi suçtan muaf kılmaz.

Bu konuda emsal mevzuat muhakkak finansın merkezi ABD’dedir. 1933 tarihli ABD Menkul Kıymetler Yasası, regüle edilmiş menkul kıymetleri tanımlamakta ve kripto para ile diğer token’ları kapsam dışında bırakmaktadır. Bununla birlikte bu belirsizlik ABD Yüksek Mahkemesi’nin menkul kıymetlere benzer özelliklere sahip ve menkul kıymetler gibi işlev gören diğer varlıkları kapsayacak şekilde bir bütün olarak hareket ettiğini belirlediği “yatırım sözleşmesi” kararıyla sona ermektedir. Yeni ufuklar açan SEC v. Howey davasında Mahkeme, neyin bir yatırım sözleşmesini (ve dolayısıyla bir menkul kıymeti) oluşturduğuna ilişkin dört bölümden oluşan bir test sağlamıştır: 

1.Bir para yatırımı içermeli

2.Kar beklentisiyle çalışmalı

3.Ortak bir işletmeye bağlı olmalı

4.Söz konusu kârlar üçüncü bir tarafça üretilmelidir.

Ancak açık olan şudur ki, bir yatırımcı, yatırım getirisi beklentisiyle bir girişimcinin girişimine pasif bir yatırım yaptığında bir menkul kıymet oluşur. SEC, yalnızca piyasa dinamiğinin bir sonucu olarak bir kripto varlığın değer kazanmasının, onu menkul kıymet yapmayacağını belirtse de, yönetimsel çabaların bir sonucu olarak değer artışı Howey’in alanına girmektedir. NFT’nin yine menkul kıymet olup olmadığı sorusunun cevabı, olaya ve koşullara bağlıdır. Bir NFT yalnızca dijital bir resimi veya koleksiyonluk video oyunu gibi bir öğenin sahipliğini temsil ediyorsa, o zaman bir menkul kıymet değildir. Bununla birlikte, bir NFT, reklam kampanyaları eşliğinde spekülatif bir yatırım olarak tanıtılırsa, ve halka verilen mesajlarda NFT’yi ihraç eden veya bu süreçte yer alan kimselerin eylemleriyle değerinin artması söz konusuysa NFT bir yatırım sözleşmesi dolayısıyla menkul kıymet olarak kabul edilir. Örneğin, bir müteahhit, henüz inşa edilmemiş bir binadaki hisseyi temsil eden bir NFT çıkarmaya karar verirse ve gelirler binanın inşası için kullanılırsa, bunun Türkiye’deki SPK’nın yetki alanına düşünmek hata olur. Görünürde menkul kıymet olmayan bir NFT’nin, başka özellikler eklenerek (paketlenerek) menkul kıymet haline getirilmesi de elbette mümkündür. 

Ayrıca, “bölünmüş” NFT’ler kavramı menkul kıymet tanımına girmektedir. Bu vakada NFT kendisi ayrı bir yerde bulundurulmakta, NFT’nin sahipliğini temsil eden ayrı NFT’ler üretilmektedir. Tek bir NFT’deki bu ortak mülkiyet ve yatırım, özellikle transfer edilebilen tokenların satışına pazarlama faaliyetleri eşlik ettiğinde, hızla bir yatırım sözleşmesi gibi görünmeye başlamaktadır. SEC’e göre NFT’ler bir menkul kıymet olarak kabul edilirse, bir tokenin her satışının ya SEC’e kaydedilmeli ya da ABD menkul kıymetler yasaları uyarınca muafiyet kapsamında olduğunu ispatlaması gerekmektedir. Keza söz konusu NFT’lerin alınıp satılabildiği platform, borsa veya benzeri pazar yerleri de bu durumda SEC’e kaydolması gerekebilmektedir.  

Olay bazında her NFT’nin dikkate analiz edilmesi ve sermaye piyasası düzenlemelerine tabi olup olmadığının tespit edilmesi gerekmektedir. 

NFT’ler Emtia mıdır?

NFT’ler, ABD’deki diğer dijital varlıklar gibi ABD özelinde emtia tanımına girebilme ihtimali bulunmaktadır. Burada vadeli sözleşmelerde NFT şayet dayandığı varlığın gerçekten teslimini gerektirirse emtia tanımına girecektir. 

Fikri Mülkiyet Hususu

Bir sanat eserine bağlı bir NFT’ye sahip olmanız, o sanat eseri üzerinde tam bir fikri mülkiyet haklarına sahip olduğunuz anlamına gelmemektedir. Akıllı sözleşme, NFT’nin tüm şartlarını ortaya koysada, ancak asıl eser sahibi fikri mülkiyet sahipliğini elinde tutabilir. Eser sahibi orijinalin resmi kopyalarını veya çıktılarını kullanma hakkına sahip olabilir. İçerik oluşturucu, markasını korumak için kullanım üzerinde haklara da sahip olabilir. NFT’ye konu hakları lisanslarken neyin lisanslanacağı neyin lisanslanmayacağını belirlemek önemlidir. Bir NFT’de belirli bir fikri mülkiyetin lisansını alınması gerekebilir ancak bu lisans amaçla sınırlı olmalı ve  diğer kısıtlayıcı hususlar dikkate alınmalıdır. Neticede NFT sahibi ilgili fikri mülkiyetin içerdiği maddi/manevi hakların yalnızca belirli bir kısmına muhtaçtır ve ihtiyacı olmayan hakları temin etmesi de âtıldır. Örneğin, fikri mülkiyetin sahibi, bu tür bir çalışmaya dayalı olarak NFT’nin değerini korumak için sınırlı sayıda NFT oluşturma hakları verebilir. Başka bir örnek fikri mülkiyet sahibi, lisans alanın NFT amaçları doğrultusunda lisanslı eserle bağlantılı değişiklikler yapma hakkını açıkça yasaklayabilir veya kısıtlamalar getirebilir. Dijital sanat-katmanlı sanat olarak ifade edilen yeni nesil yaratıcı çalışmaların yaygınlaştığı dünyada telifin korunması önem arz etmektedir.

Diğer hukuki meseleler

NFT’lerin menkul kıymet, emtia veya başka bir varlık olarak kabul edilip edilmediğine bakılmaksızın, tüketici ve borçlar hukuku mevzuatlarına uyulmalıdır. Bir satış dijital olarak gerçekleşse bile (hem satış hem de gerçek değer “öğesi” dijitaldir), satıcılar aldatıcı, haksız veya yanıltıcı eylem veya uygulamalarda bulunamazlar. Keza NFT satışında taraflar bir borçlar hukuku kapsamında sözleşme ilişkisine girmektedir. Dijital varlık kendi başına somut bir şey değildir ancak ya NFT somut bir varlığa bağlıysa? Online yöntemlerle satın alınan NFT’ler mesafeli satış sözleşmelerine ilişkin düzenlemeye tabi midir? 

Vergisel Düzenlemeler

Çok kısa süre içerisinde Maliye Bakanlığı tarafından tüm kripto varlıklara ilişkin vergisel bir düzenleme getirileceğini biliyoruz. Muhtemelen söz konusu varlıkların alım-satımından dolayı elde edilen gelirin vergilendirilmesi veya satış üzerinden belirli bir vergi alınması veya ikisi de söz konusu olabilecek. Diğer bir ihtimal uzun vadeli değer artışlarının vergilendirilip vergilendirilmeyeceği. Muhtemelen yüksek bir vergi oranı rahatlıkla DEFI platformlarında alınıp satılabilen NFT’leri zaten bulunduğu yere vergisiz bölgelere kaydırabilecektir. 

Konuyla ilgili diğer bir yazı için: