Metaverse, NFT ve Kriptoparalar: Temel Yapı

Metaverse ve nft eko sisteminin gelişiminde blockchaine dayalı teknolojilerin oldukça katkı sağlayacağı aşikar olsa da birbirlerine bağımlı oldukları da iddia ediliyor. 

Blockchaine dayalı NFT (benzeri olmayan token’lar) Newzoo örneğinde gördüğümüz gibi oyunun içinde bir varlığı temsil ederek oyun eko sisteminin sürekli unsurları arasında yer almaya başlamıştır. Özellikle, NFT’ler dijital içeriği özgün kılma ve sahipliğini üçüncü kişilere kanıtlamak için önemli bir araç. Oyun şirketleri dijital ürünlerini satmak için NFT’leri temsil aracı olarak kullanmaya başladı. Kullanıcılar açısından ise NFT’ler geliştirdikleri içerik/eser/karakterlerin kendilerine ait olduğunu ve zilyetliğini ispat edebilmeye imkan tanımaktadır. 

NFT ve Blockchain
Blockchain ve akıllı sözleşmeler, son yıllardaki en büyük disruptive (yıkıcı) gelişmelerden birisi ve kripto paralar, NFT’ler ve diğer dijital varlıklar marjinal bir kabulden öte ana akım tarafından da dikkate alınmaktadır.  

Merkezi olmayan, güvenilir ve şeffaf bir dijital platform vaat eden blockchain teknolojisi değiştirilemez olması sebebiyle tercih ediliyor. Özünde merkezi olmayan bir kripto para projesiyle ortaya çıksa da bugün kripto para ve token’lar pek çok alanda kullanılabiliyor. Token veya coin’lerin bir finansal değeri var ancak onu asıl önemli yapan blockchain’in dijital varlıkları eşsiz ve özel kılan teknolojisi. Diğer kripto paralar gibi NFT’lerde blockchain ağı üzerinde oluşturulmaktadır. NFT pazar yerlerinde alınmakta veya satılmaktadır. Blockchain üzerindeki akıllı sözleşmeler NFT’nin kime ait olduğunu, nasıl transfer edileceğini ve aslında neyi temsil ettiğini ifade etmektedir. Öyle ki aynı anda neden 2 benzer NFT oluşmayacağı bu sözleşmelerde yer almaktadır. NFT’nin ihraçtan sonraki tüm haraketleri blockchain ağında izlenebilmekte ve bu onu değişmez kılmaktadır. Blockchain ağındaki kayıt “kanıtlanabilir” benzersiz ve özgün olma özellikleri NFT tasarlanırken kullanılmaktadır. NFT’ler, o halde, blok zinciri tabanlı transfer edilebilir, özgün ve sahipliği olabilen, esasen benzersiz dijital varlıklardır.

Metaverse Ekosisteminde NFT’ler

NFT’lerin kullanımı, dijital içeriğin benzersiz olmasını sağlamakta ve kopyalanmasını önlemektedir. Bu aynı zamanda kıtlık oluşturduğundan değer atfedilmesini sağlamaktadır. Aslında NFT öncesinde de dijital içeriklere değer atfediliyordu ancak NFT’ler ile gerçek dünyada da bu içeriklere değer atfedebilmekte ve oyun eko sisteminin dışında da bir değeri olabilmektedir. Bu NFT’lere kayda değer bir özgünlük sağlamaktadır. Örneğin Euroleague finalinde bir oyuncu formasının koleksiyoncular tarafından nasıl bir önemi varsa, bir oyuncunun espor turnuvası kazanırken kullandığı bir nesnenin değeri ve piyasası olabilmektedir. 

NFT sayesinde atfedilen bu değer eşlerarası (P2P) pazarlarda yeni iş modellerine bizi ulaştırmaktadır. Hukuken sakıncalı işlemlerin yapıldığı platformlardan ziyade kurumsal pazar yerleri söz konusu NFT’lerin alım-satımını hem legal çerçeveye oturtabilmekte hem de içerik sahiplerinin telif haklarının daha iyi korunabilmesini sağlamaktadır. NFT’lerin uzun dönemli etkileri metaverse eko sistemi için heyecan verici zira diğer oyunlarla veya gerçek dünyadaki diğer öğelerle etkileşim içinde olması için iyi bir araçtır. Oyunun kendi kapalı dünyasından çıkması, değer artışını da sağlaması sebebiyle ciddi ekonomik etkiler sağlamaktadır. 

NFT’ler, metaverse ekonomisini desteklemesinin yanı sıra, metaverse’de yaratılan değerin daha önce mümkün olmayan gerçek dünya ekonomisine ihraç edilmesini de sağlamaktadır. Son zamanlardaki açık artırmalarda bazı NFT’lere artan ilgi göz önüne alındığında, metaverse’in bu potansiyeli de barındırdığı sonucuna ulaşabiliyoruz. 

Diğer kripto paralar gibi NFT’lerde blockchain ağı üzerinde yaratılır (daha doğrusu mint edilir), NFT pazar yerlerinde alınır ve satılır. Blockchain üzerindeki akıllı sözleşmeler NFT’nin kime ait olduğunu, nasıl transfer edileceğini ve aslında neyi temsil ettiğini ifade eder. Öyle ki aynı anda neden 2 benzer NFT oluşmayacağı bu sözleşmelerde gizlidir. NFT’nin ihraçtan sonraki tüm haraketleri blockchain ağında izlenebilir ve bu onu değişmez kılar. Blockchain ağındaki kayıt “kanıtlanabilir” benzersiz ve nadir özelliklerini NFT’ye katar. NFT’ler, o halde, blok zinciri tabanlı transfer edilebilir, özgün ve sahipliği olabilen, esasen benzersiz dijital varlıklardır. 

Dijital Varlıkların Hukuki Analizi

Blockchain teknolojisini düzenleyen regülasyonlar henüz dünyada yaygınlaşmamıştır. Pek çok ülke taslak düzenlemeler ortaya koysa da, birkaç ülke dışında somut ve sınırları çizilmiş kanun ve alt düzenlemeler mevcut değildir. Buna karşın  blockchain ve özellikle kripto paraların yasal tanımına, dijital varlıkların temsil ettiği haklara, sözleşmelerin hukuki durumlarına yönelik bir içtihat pek çok ülkede gelişmektedir (Almanya, İsviçre, İngiltere, Singapur, Hong Kong vs). NFT’ler için somut bir düzenleme hiçbir ülkede bulunmamasına karşın mevcut mevzuat hukukçular tarafından yorumlanarak karşılaşılan sorunlara çözüm bulmaya çalışılmaktadır. NFT’ler benzersiz olmasına ve taklit edilememelerine rağmen yasalar gereği, ne dayanak varlığın ne de onunla ilişkili hakların (örneğin telif hakkı) sahipliğini tam olarak kanıtlayamamaktadır. Bir NFT’nin oluşturulması, patent veya ticari markalar gibi tescilli fikri mülkiyet (IP) haklarına yani yasal anlamda resmi bir tescil anlamına gelmektedir. Bunun yerine, sahibi o varlığın token haline getirilmiş bir versiyonuna (yani metaveriye) sahiptir. Bir NFT sahibinin sahip olduğu şey, NFT’yi oluşturan kodlamaya veya akıllı sözleşmelere bağlı olacaktır. Örneğin, bir NFT, sahibinin belirli bir varlığı (örneğin, bir şarkı veya sanat eseri) kullanmasına nasıl izin verildiğini tanımlayabilir veya NFT’ye her işlem yapıldığında/erişildiğinde vb. sanatçıya bir ödeme yapılmasını sağlayabilmektedir. Bununla birlikte, bir NFT’nin oluşturulması veya sahipliği, dayanak varlığın eser sahipliğini/ortak mülkiyetini kanıtlamaya yardımcı olabilmektedir. Bunu da blockchain sayesinde yapabilmektedir. 

NFT’nin temel hukuki problemlerinden birisi NFT sahibinin dayanak varlığın sahipliğini kanıtlama zorunluluğu olmamasıdır. Üçüncü kişiler bir NFT oluşturup ve bunun fikri mülkiyetini kendisine ait olduğunu ilan ederek dijital içeriği kötüye kullanma fırsatına sahip olmaktadır. NFT’yi oluşturmak kendi başına fikri mülkiyet ihlali oluşturmamakla birlikte bunu ticarete konu ettiği anda ihlaller ortaya çıkabilmektedir. 

NFT’leri ve Diğer Dijital Varlıkları Regüle Etmek

Bu alanı düzenlemek oldukça belirsiz bir yapı arz etmektedir. NFT’yi özgü bir düzenleme mevcut dönemde mümkün değil. Ancak AB’nin 5. Suç Geliri Aklama Direktifinde kripto paraları düzenlerken sadece borsalarla sınırlı kalmadığını NFT dâhil tüm dijital varlıkları düzenlemek istediğini görüyoruz.Nitekim NFT’ler kara para aklamak için kullanılabilecek muazzam bir araç olduğundan Avrupa da bunu önlemek için adım attığını tahmin ediyoruz. Diğer yandan utilty/hizmet ve payment token’lar her ne kadar AB dâhil tüm dünyadaki düzenlemelerde kapsam dışında tutulsa da menkul kıymet token’ları düzenlemelerin içinde yer almaktadır. Menkul kıymet token’ı insanlardan bir gelir/ortaklık vaat ederek para toplamaya benzediği için bu özel düzenleme olmasa da Türkiye dâhil her ülkenin regülasyonuna girmektedir. İzinsiz para toplamak suç olduğu için metaverse eko sistemini menkul kıymet token’larıyla inşa etmek ilgili ülke veya ülkelerin sermaye piyasası otoritelerinin izninin alınmasını gerektiren bir süreç haline gelmektedir. Aksi halde adli ve idari müeyyideler söz konusu olacaktır. 
Metaverse’de önemli olan, belirli bir NFT’nin sahip olduğu hakları kontrol etmek ve e-para veya menkul kıymet gibi düzenlenmiş bir finansal araç olmasından kaçınılarak yapılandırıldığından emin olunmasıdır. Metaverse de NFT ler, çeşitliliği ve yeniliği ile özgün bir kavram olsa da yalnızca ticarete konu bir varlık olarak tasarlanması uyum riskini azaltacaktır. Bu kapsamda yıllık telif ödemesi gibi bir gelir akışı hakkını taşıyan patent gibi bir fikri mülkiyet hakkının temsil edilmesi özel bir izin gerektirmemektedir. Ancak tüm bu yapıya dayanak edilen ve transfer edilebilen bir dijital varlık olarak sunulması sermaye piyasası mevzuatı kapsamında risk yaratacak bahsedilen adli/idari cezalarla ilgiliyi karşı karşıya bırakacaktır.. 

Metaverse Ekosisteminde Fikri Mülkiyet için tıklayınız.

Metaverse Evreninde Veri Güvenliği, Verilerin İşlenmesi ve Yapay Zeka için tıklayınız.

Metaverse ve Oyun Sektörü için tıklayınız.