Merkezi Web3 Projeleri ve Tokenlar
Bu yazıda ekosistem token’ları ile merkezi Web3 projeleri tanımlanacaktır. Token’ların bu startupların kaynak yaratma ve çıkış stratejisinde nasıl bir rol oynadığını açıklayıp yaklaşımını ve yatırım aşamalarını yapılandırmak için kullanılan araçlara değineceğiz.
Ekosistem token kullanan merkezi Web3 projeleri
Bu tarzdaki projeler pazar yeri, metaverse’i, DApp‘leri olan ve utility/payment token kullanılan yani
ekosistem token ile karmaşık ekosistemler inşa eden şirketleri içerir. Ekosistem Token dediğimiz bu araç söz konusu ekosistemlere erişim sağlar ve bunlar içindeki ödemeleri mümkün kılar. Bu projelerin bazı örnekleri şunlardır:
- GameFi projeleri (AXS token ile Axie Infinity gibi play-to-earn oyunları).
- SocialFi projeleri (token’i SWEAT ile Sweatcoin gibi move-to-earn projeleri).
- Merkezi kripto borsaları (örneğin, BNB ile Binance).
- Kripto ödeme sistemleri (örneğin, CRO ekosistem token’i ile Crypto.com)
- Staking/DeFi/DEX projeleri (örneğin, SUSHI ile SushiSwap).
Bu kategoride yer alan startupların ayırtedici özellikleri şu şekilde sıralanabilir;
- Merkezi iş modeli: Tüm gelirler şirketin hesaplarına veya kripto cüzdanlarına giriş yapar. Şirketin hissedarları bu gelirleri merkezi olarak yönetir ve dağıtır.
- Kazançlar hem fiat/kripto para birimi hem de projenin ekosistem token’i şeklindedir: Merkezi Web3 girişimlerinin kazançlarının bir kısmı ekosistem tokeni şeklinde üretilir. Çünkü projenin katılımcıları tokenleri ekosistem içinde ödeme yapmak için kullanır veya bu tokenleri kullanarak ekosistem içindeki belirli ürünlere erişim sağlar. Ayrıca, tokenlar sayesinde söz konusu sistemde avantajlı kullanım için indirim veya özel koşullar elde edebilirler. Ana token’ın bu nedenle genellikle misli (değiştirilebilir) bir token olarak çıkarılır. Aynı zamanda, ekosistem token’ına sahip merkezi Web3 projeleri genellikle NFT olarak da yardımcı kripto varlıklar çıkarır. Bu NFT’ler oyun içi karakterler/eşyalar/görünümler, özel teklifler veya ekosisteme giriş için kullanılabilir. Ayrıca, fiat ve diğer kripto para birimleri proje içinde alternatif bir ödeme yolu olmaya devam etmektedir. Buna ilişkin yazımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz. https://www.finahukuk.com/nft-pazar-yerleri-hukuki-olarak-nasil-yapilanmalidir/
Dikkat edilmesi ve vurgulanması gereken önemli bir durum şudur ki; bu projelerin ana ürünü (CEX, oyna-kazan oyunu vb.) her zaman ön plandadır. Yani tokenlar, ana ürünü ve iş modelini güçlendirmek için yardımcı bir araç olarak kullanılır. Ayrıca, ekosistem token’ı likiditeyi ekosistemin içinde tutarak yönetmeye yardımcı olur, ekosistemi daha kendi içinde tutar ve dolayısıyla büyüme açısından daha
istikrarlı hale getirir.
Token’ın projelerin değerlemesinin hesaplanmasındaki rolü
Çoğu zaman projelerin kurucuları ekosistem tokenlarının likiditesiyle yakından ilgilenmektedir. Bu nedenle, gelişimin belirli bir aşamasında, tokenler ilk olarak bu projelerin iç pazaryerinde ve uygulama içi/DApp içi satın alımlar için bir seçenek olarak görünür. Daha sonra, merkezi ve merkezi olmayan borsalarda listelenirler.
Token’ın değeri, ekosistemdeki kullanıcı sayı ve hacimlerinin büyüme süreciyle birlikte artar. Ayrıca bu durumda ekosistemde sunulan hizmetlerin sayısı da artar. Bir token ekosistem içinde ne kadar çok yerde kullanım alanına sahip olursa o kadar çok değer üretecektir. Örneğin, play-to-earn ekosistemine yeni oyunlar veya merkezi bir borsaya ilave finansal ürünler eklemek gibi gelişimin bir göstergesi olarak da görülebilir.
Token’ler likit hale geldikten ve bir piyasa fiyatı oluştuktan sonra, kurucular için önemli olan başka bir soru gündeme gelecektir. Artık bu startup’ın değeri nedir? Değerlemesi nasıl hesaplanır? Bu değer proje tokenlerine mi yoksa şirket hisselerine mi bağlı olarak hesaplanmalıdır? Bu soruların yanıtı, token emisyonunu kimin kontrol ettiğine bağlıdır. Çünkü token basım yetkisine sahip olan kişi, gelecekte token değerini ve token fiyatını etkileyebilir.
Token ile merkezileştirilmiş Web3 projeleri için kaynak yaratma stratejileri
Şirket token ve emisyonunu tamamen kontrol ettiğinden merkezi bir ortam yaratıyor. Bu nedenle, yatırımcılar için girişimin tüm değerlemesini yalnızca ihraç edilen token’ların toplam değerine indirgemek çok riskli olabilir. Tokenlar, arzı kurucular tarafından manipüle edilebilen ve dolayısıyla değerlemesini etkilenebilen varlıklardır. Aynı zamanda, değerlemenin ürünün piyasa talebine dayalı olarak hesaplanması değerin belirlenmesine yönelik daha geleneksel bir yaklaşımdır.
Şirket token ve onun emisyonunu tamamen kontrol ettiğinden bu projenin merkezi olması ile ilgili herhangi bir şüphemiz yok. Ancak buna bağlı olarak yatırımcılar açısından bakıldığında şirketin değerini yalnızca ihraç edilen tüm tokenların toplam değeri ile hesaplamak çok riskli denebilir. Çünkü tokenlar birer şirket varlığıdır ancak token arzı kurucular tarafından kontrol edildiği için kolayca manipüle edilebilir ve dolayısıyla değerlemesi şirket tarafından rahatlıkla değiştirilebilir. Ama başka bir çerçeveden bakıldığında şirket değerinin şirketin çıkardığı ürüne dayalı olarak piyasa talebi dikkate alınarak oluştuğu da yadsınamaz bir gerçek olduğundan tamamen bu değerleme sonucundan da vazgeçmek mümkün değildir.
Bu sebeple, projede çıkarılmış bir token’in bu tür girişimlerin ve fon yaratma stratejilerinin değerlendirilmesinde yardımcı bir rol oynaması gerekir. Yani, kullanıcıları hizmeti daha aktif kullanmaya motive etmek için güçlü bir araç olduğundan, startup şirketinin hisselerinin değerlemesini önemli ölçüde güçlendirir. Ayrıca topluluk içinde daha fazla kullanıcı etkileşimine olanak tanır. Yani, kullanıcıları hizmeti daha aktif kullanmaya motive eden güçlü bir araç olduğu için startup şirketinin hisselerinin değerlemesini önemli ölçüde güçlendirecektir.
Token ile Merkezi Web3 Projesi Değerlemesi, Kaynak Yaratma ve Çıkış Stratejisi
Tokenlar kaynak oluşturma sürecinde yardımcı bir rol oynadığından, yatırımcılar uzun vadeli çıkış stratejisi olarak şirket hissesi almayı ancak kısa vadeli çıkış stratejisi olarak da token almayı talep etmektedir. Bunun nedeni tahmin edilebileceği üzere tokenlar için likite dönüşün hisse senedinden daha hızlı gerçekleşmesidir. Bu süreç içerisinde genellikle yatırımcılar tarafından (özellikle erken yatırım aşamalarında) SAFTE (Simple Agreement for Future Tokens and Equity) imzalamaktadır.
Daha sonraki yatırım aşamalarında yatırımcı token ile hisselerin satın alınabilmesini de isteyebilmektedir. Önceki aşamada veya sonraki aşamada bu kapsamda yapılacak yatırım sözleşmeleri gelecekte hisseleri token’lara takas etme (swap) imkanı da sağlayabilecektir. Bu da yatırımcının tercih edebileceği farklı bir likidite etme yöntemi denilebilir.
Şirket değerlemesinde kullanılacak yöntem için ise hesaplamaların öncelikle şirketin hisselerine yönelik olarak yapılması gerektiğini düşünüyoruz. Çünkü hangi tarzda token üretilmiş olursa olsun bunlarla yapılan tüm işlemlere ait finansal sonuçlar nihayetinde kar veya zarar olarak şirket bilançolarına yansıyacaktır. Belirli sayıda olan şirket hisse adedi de her halükarda bu hisseler de kapitalize edilmiş olacaktır. Halbuki kurucu tarafından kontrolün sağlandığı token sayısı arz ile birlikte değiştiğinden token değeri hızlı bir şekilde değiştirilebilme riskini taşımaktadır.
Ekosistem tokenleri ile Merkezi Web3 projeleri için fon yaratma stratejisi
Sonuç olarak; ekosistem tokenlerine sahip merkezi Web3 projeleri için fon toplama sürecinin, NFT’ler ile işleyen Web2 projelerinden oldukça farklı olduğunu söyleyebiliriz. Temel fark, ekosistem tokenlerine sahip projelerin yatırımcılara likidite için daha fazla seçenek sunmasıdır. Yatırımcılar ayrıca şirket hisselerinin yanı sıra proje tokenlerini de almakla ilgilenmektedir.
Projenize yatırım almak için veya bir Web3 projesine yatırım yapmak için şu işlem adımlarını tamamlamanız stratejiniz açısından önemli olacaktır:
- Token’ın projedeki oynadığı rolü tam olarak anlayın/anlatın;
- Web3 projesini, ekosistem token’ının rolüne bağlı olarak kategorize edin;
- Bir fon yaratma stratejisine karar verin;
- Bir çıkış stratejisi seçin. Tercihiniz hisse senetleri mi yoksa tokenler mi olacak? Bu varlıkların her biri için likidite ne zaman sağlanabilecek?
- Kaynak yaratma ve yatırım alma sürecinde yapılacak anlaşmalarda sürecinize en uygun yasal dökümantasyonu kullanın.