Kobi & Ödeme Sistemleri: Regülasyon Evlenin Diyor!

Bireysel kredilere ve kredi kartlarına getirilen düzenlemeler, cari açığı azalta-tasarruf düzeyini artıra-büyümeyi yavaşlata- takipteki kredileri artıra dursun, bankalarda ciddi bir strateji değişikliğine çoktan neden oldu. Revize edilen iş planları KOBİ ve ticari iş kollarının yeniden yapılandırılması, teknoloji projelerinin farklılaştırılması, birim bütçelerinin artırılması, Kobi’ler için muhtelif adlarda yeni tür şubeler ihdas edilmesi gibi icraatları daha çok görmemizi sağladı.

Genel karşılıkların daha düşük ayrılması, sermaye yeterliliği hesaplamalarında ticari kredilerin aksine 2.75 milyon TL’den düşük riskli KOBİ alacaklarının perakende olarak sınıflandırılarak daha düşük bir risk ağırlığıyla değerlendirilmesi KOBİ’lere kredi kullandırılmasını motive eden analitik unsurlar. Bu unsurlar ülkemizin orta vadeli ekonomi planlarında yer alan ve üretimi teşvik eden vergi-teşvik vb. hususlarla birleşince önümüzdeki 5-10 yılda Kobi’lere odaklanma yanlış bir strateji olarak görülmeyecek.

Kobi’lere yönelik iş planlarının içerisinde mutlaka yer alması gereken bazı mekanizmalar söz konusu. Doğrudan tahsilat (borçlandırma) sistemi, stok finansmanı sistemi, Kobi’lere özel kredi kartları, Kobi’lerin finansman olanakları ve hukuki gereksinimlerini kolaylaştıracak teknoloji alt yapıları vs. Ancak tüm bunlardan daha önemlisi ülkemiz Kobi’lerinin temel sorunu elinden tutan bir finansal danışmana sahip olmaması. Mali müşavir kavramı yalnızca vergi konusunda firmaya yardım ederken, bağımsız denetçilik kavramı bilanço konusunda firmaya danışmanlık vermekten ibaret. Finansal danışmanlık firmalarıyla çalışmak Kobi’ler için oldukça yüksek maliyetler içeriyor ve olası değil. Bu durumda bankalar bu misyonu üstlenebilir. Ancak, şu haliyle bankalar kullandırdığı kredilerin doğru bir şekilde kullanılıp kullanılmadığını dâhi takip edemiyor. Kredinin hangi amaçla kullandırıldığının izlenmesi çok ayrı bir konu ancak Kobi’lerin finansal danışmanlığının bankaların yapmasını beklemek doğru olur mu emin değilim. Anadolu’daki firma ziyaretlerinden gözlemlediğim beklentinin bu yönde olduğu.

Bu lakırdıdan sonra, ben başka bir konuya eğilmek istiyorum: Kobi ödeme sistemlerinde kredi kartları sürecinin nasıl yapılanması gerekliliği. Malumlarınız, kredi kartı deyince bireysel müşteriler akla geliyor ve kart piyasasında önemli yatırım yapmış bankaların bu iş kolunda para kazanması artık kolay değil. Yapılan yatırımın kanalize edilmesi gereken yer, Kobi’ler olabilir. Bugün neredeyse her bankanın bireysel kartlarının en az %10’u mikro işletme veya küçük işletme olarak tabir edilen esnaflar tarafından kullanılıyor zaten. Yani zaten bir flört dönemi söz konusu. Ancak sürecin biraz daha spesifikleşmesi ve Kobi ihtiyaçlarına yönelmesi tabiri caizse bir evlilik şart. DTS-DBS vb. sistemlerin içine entegre olan kredi kartlarını bu kapsamın dışında tutarak detaya geçmek istiyorum.

Konuyu iki çerçevede ele alabiliriz. 1- Kobi kart başvuru süreci 2- Kobi kart limit yönetim süreci. Ancak limit yönetimini de limit artış veya limit azaltım olarak ikiye ayırabiliriz. Eğer bankanın iyi bir ticari kredi izleme sistemi varsa, muhtelif risk göstergeleri en azından yayımlandığı periyod ölçüsünde bankaya akabiliyorsa ve banka bunları otomatik olarak database’iyle bütünleştiriyorsa Kobi’lerin riskliliğindeki artış yakalanabilir ve limit azaltımı söz konusu olabilir. Bu yüzden iyi bir kredi riski yönetimi limit azaltımını sistemine otomatik bir parametre olarak ilave edebilmelidir. Ben ise yalnızca kart başvuru sürecine değineceğim.

İdeal Bir Kobi Kart Başvuru Süreci

• Başvurunun şubeden başlaması daha uygun görünüyor. İnternet yalnızca pazarlama sürecinin bir unsuru olabilir ancak bir Kobi’nin şubeye gelmesi müşterini tanı ilkeleri ve risk yönetimi açısından daha sağlıklıdır.
• Başvurunun değerlendirileceği ortam, kredi karar modülüdür. Şayet ticari bankacılık faaliyeti kapsamında müşterinin ticari kredi talebi varsa ve kredi kartlarına yapılacak değerlendirme bu paketin içindeyse istisna tutulabilir. Başvuruda kartın teminatlı veya teminatsız olup olmayacağı bilgisi temin edilmelidir. Ayrıca mevcut limit, talep edilen limit, mevcut teminat, mevcut ürün-talep edilen ürün vb. bilgiler burada sisteme girilir.
• Müşterinin banka database’inde geçmişte herhangi bir kredi talebinin reddedilip reddedilmediği önceden incelenmelidir, nedenleri analiz edilip sürece devam edilip edilmeyeceğine karar verilebilir.
• Sırasıyla Kimlik paylaşım sistemi ve adres kayıt sistemi vasıtasıyla müşteriye ilişkin genel sorgulama gerçekleştirilir. Başvuruda girilen bilgilerle sistemden alınan veriler kontrol edilir. Banka database’i güncellenir.
• Bu aşamalardan sonra bankanın fraud databese’i kullanılarak müşteri bilgileri uyum riski açısından kontrol edilir.
• Bu aşamaya kadar her şey olumluysa müşterinin kredi riskliliğinin değerlendirilmesine artık geçilebilir. Yani, firma, ortaklarının, ilişkili kişilerin (bu tanım risk grubu kapsamından daha geniş değerlendirilebilecek bir olgu alıp önemli mal tedarikçileri vs. girebilir) banka içi sorunlu kayıtları, haciz sorgulama, TCMB sorgulama, BKM sorgulamaları yapılır.
• Ayrıca KKB sorgulama gerçekleştirilir. KKB’nin bireysel olarak mı kurumsal olarak mı gerçekleştirileceği oldukça önemli bir husustur. Kobi’nin ne düzeyde gerçek kişi gibi davrandığı şubenin inisiyatifinde belirlenebilecek bir husus olmakla birlikte bunun sistem tarafından belirlenmesi daha yararlıdır. Esnafın şahsi riskinin KKB bireysel de, firması ise KKB kurumsalda sorgulanması ise en iyi çözümdür (Yine de Kobi’nin nasıl davrandığı eğilim modelleri için de ele alınması gereken ve pazarlama açısından önemli bir husustur.) KKB Bireysel sorgularının ön başvuru limiti oluşturmak üzere önceden banka içinde hazır tutulması bankanın proaktif kredi riski yönetimi açısından bir adım önde olduğunu gösterir.
• Bu aşama kritiktir ve kredi kararı banka kredi politikasının sisteme girdiği parametrelerce yönetilir. Gri bölgelerin olması tavsiye edilir. Olumsuz durumlarda müşteriye iletilmek üzere şubeye nasıl bir cevap verileceği hazırlanır. Olumluysa bir sonraki aşamaya geçilir.
• Bir sonraki aşama, yalnızca önceki sürecin olumlu bilgisi referansıyla beslenmez. Şubenin müşteriyi ziyaret edip etmemesi gerekliliği, istihbarat raporu hazırlanıp hazırlanmaması gerekliliği, şube müdürünün değerlendirme yapıp yapmama gerekliliği değerlendirilir.
• Yine bu aşamada limit ve teminat bilgisi belirlenmiştir. Müşteriden banka içi kredi yönetimi tebliği kapsamında gerekli belgeler temin edilir.
• Bundan sonraki aşama, belgelerin doğruluğunun kontrol edilmesi ve kredi limiti verilmeden önce kredi riskliliğinde bir değişme olup olmadığının değerlendirilmesidir. Aslında bu paragraf buraya kadar anlatılandan daha fazla bir operasyon iş gerektirir. Bu detaya burada girmek istemiyorum.

İlave Konular

Bugün Kobi’ler de gerçek kişi ve tüzel kişi olma meselesi birbiri içine girmiş durumda. İki kişiliği birbirinden ayırt ederek değerlendirmek hatta aynı risk grubu varsayarak değerlendirmek fahiş bir hata. Çatı limit belirlenerek aynı kişiymiş gibi değerlendirmek bir banka için akıllıca olacaktır. Zira farklı iş kollarının müşterisi olabilen müşteri için farklı kararlar almak müşteri memnuniyetine de zarar verebilecektir.

Kobi’lerde KMH, kredi kartı ve hatta ihtiyaç kredilerinin ön onaylı olarak tasarlanması rekabet açısından makul olandır. Zira piyasada Kobi’lerin ne düzeyde büyüyeceği her sene ne kadar müşterinin pazara gireceği belli. Sıkışan piyasada hızlı olmak için geliştirdiğim Eğilim modeli destekli dinamik proaktif limit tasarımını ileride paylaşacağım. Takipte kalın.