Gömülü Finans (Embedded Finans) ve Türkiye’de Regülasyonu
Gömülü Finans (Embedded Finans) ve Türkiye’de Uygulaması
Dijital devrim hız kesmeden devam ediyor. Covid sonrası dünyada tüketicilerin finans ve alışveriş deneyimlerini tek bir uygulama veya platformda birleştirmek artık neredeyse zorunlu hale geldi. Anında kredi değerlendirme, ürünün yanında sigorta planı satın alma, sadakat programlarından yararlandırma birkaç saniyede mümkün oluyor. Bu işlemler için müşteriyi farklı platforma veya uygulamaya yönlendirmek müşteri kaybına sebep olabilmekte. Tek platformda işi tamamlamak ise hem gelirin hem de müşterinin ana şirkette kalmasını sağlayabilmektedir. Kullanıcılar için çok yönlü, uçtan uca tam entegre ve sorunsuz bir deneyim oluşturmak ve nihayetinde fintech şirketleri için gelir tabanını genişletmek yeni trend haline geldi. Dünyanın belirli ülkelerinde gömülü finans uygulamaları yaygınlaştı, muhtemelen Türkiye’de de aynı şeyi yakın gelecekte bekliyoruz. Biz de bu yazıda hem gömülü finansı anlattık hem de ulusal regülasyon karşısındaki durumunu derledik.
Gömülü finans (embedded finance) gerçekten nedir?
Finans dışı sektörlerde faaliyet gösteren şirketler tüketicilerine finansal hizmetler sunma ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Örneğin bir pazaryeri (trendyol, hepsiburada vs.) web sitesinden alışveriş yapana sigorta veya BNPL (şimdi al sonra öde) hizmeti sunarken, B2B alanında faaliyet gösteren bir nakliye şirketi müşterilerine ticaretin finansmanına erişebilmeleri için finansal hizmetler sunabilmekte; örneğin bir dijital mağaza sahibi, sitesinden alışveriş yapmak için sigorta veya BNPL hizmetleri sunarken, bir nakliye şirketi müşterilerine ticaretin finansmanını nasıl yapacağı konusunda alternatif sunabilmektedir. Böylece git gide müşterilere daha fazla değer katmanının eklendiği bir iş modeli ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede gömülü finans, finansal veya finansal olmayan bir sektörde çözüm üreten bir girişimcinin müşterilerine hizmet verdiği yerde buluşup, onlara finansal açıdan da katma değer sağlayarak bitiş çizgisine ulaştırmalarını kolaylaştırdığı iş modeli olarak tanımlanabilir.
Gömülü finans önemli bir fırsattır; trendler gösteriyor ki, özellikle rekabetin zorlaştığı pazarlarda küçük işletmeler büyük rakiplerine göre bu tür uygulamalara ihtiyaç duymaktadır. Biliyoruz ki, Türkiye’de büyük geleneksel bankalar ve sigorta kuruluşları hizmetlerini gelirlerinden pay almak için fintech veya fintech olmayan sağlayıcılara sunmak istiyor. Burada önemli olan işlemleri kolayca yapabilmesi. Özellikle Y kuşağı gömülü finansı benimsemeye o kadar istekli ki, tek bir platformdan hızlı ve kolayca hizmet almak istiyor. Bu sebeple büyük bir potansiyel görüyoruz.
Gömülü Finans Uygulamaları Nelerdir?
Dünyada son yıllarda ortaya çıkan bazı örnekleri paylaşmalıyız ki daha rahat bu kavram zihinlerimize işlesin:
Bankacılık – Servis bankacılığı – Bankanın lisansını ve hizmetlerini kullanarak lisansa sahip olmadan müşterilerin para yatırmasını, göndermesini, ödeme yapmasını ve bankanın verebileceği tüm hizmetleri gerçekleştirebilmesini sağlayan servis bankacılığı geçtiğimiz yıl ulusal mevzuata girdi. Halan Türkiye’de bu uygulamanın fiili örneğini görmesek de Solaris, Clearbank gibi global örnekler sayabiliriz. Örneğin UBER rakibi Lyft’in şöförlerine banka kartı sunması bir örnek olarak sunulabilir. Platform bankacılığı da servis bankacılığının bir türevi olarak kabul edilebilir.
Ödeme – Bu segmentte Paystack, Flutterwave vb. gibi ödeme sürecini banka kartı ile veya banka kartı gerektirmeden, tek tıkla ödeme veya mobil uygulamalar ya da QR kodları ile işlem yapan, küçük işletmelerin müşterilerine kolaylık, indirim ve ödüller sunmasına yardımcı olan ve genel olarak müşteri sadakat oranını artıran birçok yenilikçi fikir görmekteyiz. Türkiye’de fintech as a service şemsiyesi altında SiPay, Ozan, Birleşik Ödeme gibi şirketler bunun kısmi örneklerini bize göstermektedir.
Kredi– Özellikle Şimdi Al, Sonra Öde (BNPL) ve finansal olmayan şirketler tarafından banka ortaklıklarıyla sunulan diğer kredilendirme teklifleriin pazarlarda yaygınlaştığını görüyoruz. Müşteriler satın alma anında bu hizmeti kullanarak ödemelerinde vadelendirme sağlıyor. Klarna ile başlayan bu iş modelini Türkiye’de birkaç firmada görüyoruz (HASO, Hepsiburada, Kredim) Burada amaç, doğrudan ödemenin mali yükünü hafifleterek tüketiciyi bitiş çizgisine ulaştırmaktır.
Sigorta – Acente ile etkileşime geçmeye gerek kalmaksızın platform üzerinden hızlıca sigorta poliçelerinin hazırlanması ve satın alma sürecine entegrasyonu sigorta ürünlerinin satılmasını kolaylaştırmaktadır.
Portföy yönetimi – Tüketicilerin gerek bütçe yönetimi gerekse yatırımlarının yönetimi konusunda yapay zeka destekli uygulamalar tek bir platformda toplanabilmektedir.
Gömülü Finansın Geleceği ve Regülatif Alt Yapısı
Gömülü finans öncelikle partner/ortaklık şeklinde ortaya çıkmaktadır. Finansal olmayan bir şirket eğer regüle bir finansal hizmeti müşterisine sağlamak isterse 3 alternatife sahiptir. Bunlardan ilki yeni bir lisans almaktır. Türkiye’de ödeme hizmeti veya cüzdan hizmeti TCMB tarafından 6493 sayılı Kanun kapsamında lisanslandırılmaktadır. Cüzdan ve pre-paid kart hizmeti için gereken elektronik para lisansı için 25 milyon TL özkaynak + 5 milyon TL TCMB nezdinde bloke mevduat/tahvil gerekmekte iken para transferi, sanal pos vb. hizmetler için gereken ödeme hizmetleri lisansı için 9 milyon TL özkaynak + 3 milyon TL TCMB nezdinde bloke mevduat/tahvil gerekmektedir. Bununla birlikte kurumsal yapının tesisi, bilgi sistemlerinin denetimden geçmesi, ilgili kritik personellerin istihdamı gibi yükümlülükler lisans almak için mecburidir. Bankacılık hizmeti 5411 sayılı Kanun kapsamında lisanslandırılmaktadır. Sigorta hizmetleri ise 5684 sayılı Kanun kapsamında lisanslandırılmaktadır. Portföy yönetim-aracı kurum şirketleri ise Sermaye Piyasası Kurumu gözetimi ve lisanslandırılması altındadır.
Görüleceği üzere ilk alternatif yüksek sermaye yatırımı gerektirmektedir. Kurumsal yapının tesisi uzun süreler almaktadır. Ayrıca otoritelerden izin alma süreci Türkiye’de oldukça uzun sürmektedir. İkinci alternatif mevcut lisanslı şirketlerinin satın alınmasıdır. Bu alternatif zaman bakımından tasarruf sağlasa da, genellikle sıfırdan şirket kurmaktan daha maliyetli olmaktadır.
Bu durumda en iyi alternatif geleneksel bankalar, ödeme kuruluşları, sigorta şirketleri, emeklilik fonları vb. ile işbirliği yaparak finansal sağlayıcıların ve markaların kalıcı (ve son derece faydalı) ortaklıklar kurmasıdır. Bu eğilim, yüksek sermaye kapasitesi olmayan, kıt kaynaklarını teknoloji geliştirmek için tahsis eden şirketler için daha verimli bir iş modeli ortaya çıkarmaktadır. Bu iş modelinde regülasyon olmadığından bahsedilemez ancak görece daha kolaydır. Örneğin servis bankacılığında birlikte çalışan banka ile birlikte BDDK’ya başvurulması gerekmektedir. Ödeme hizmetleri ve elektronik para hizmetlerinde ilgili lisanslı şirketin distribütörü veya acentesi şeklinde faaliyet gösterilen regülasyon modelleri mevcuttur.
Gömülü finans yeni gelir akışları sağlamaktadır. Finansal hizmetlerin yerleşik alıcı yolculuklarına entegre edilmesiyle, halihazırda birçok yeni gelir akışı türemektedir. Ancak Türkiye’de fintech as a service, banking as a service iş modellerine açık olduğunu iddia edilen regüle kurumların işbirliklerine karşı fazla ihtiyatlı davrandıkları da gözden kaçmamaktadır. Gömülü finansal hizmetler yaygınlaştıkça ve daha fazla finansal olmayan şirket bu yeni sulara girmeye başladıkça bu ihtiyatın azalacağı tahmin edilmektedir. Zira bu regüle finansal kuruluşlar zor koşullarda rekabet ederken iş modellerini yeniden düşünmeleri gerekecek. Daha fazla şirketin finansal kurumla işbirliği yapmasıyla birlikte gömülü finansa daha fazla rastlayacağımızı düşünmekteyiz. Türkiye’de gömülü finans regülasyonlarıyla ilgili daha fazla bilgi alabilmek için bizimle iletişim kurabilirsiniz.