Dijital (Mobil) Cüzdan ve Regülasyon
Son zamanlarda dijital cüzdanın (özellikle mobil cüzdan) regülasyonlar karşısındaki durumu hakkında çok soru almaya başladık. Literatürü ve açık kaynak araştırmasında kayda değer bir bilgi göremeyince bu yazıyı oluşturmaya karar verdim.
Dijital cüzdan çok geniş manada bir kişinin elektronik işlem yapmasına izin veren bir elektronik cihaz olarak tanımlansa da tüketicilerin alım-satım-takas yapabilmesine imkan tanıyan bir yazılım olarak ifade edebiliriz. Evet dijital cüzdan diyince “ödeme” kelimesi aklımıza geliyor.
Regülasyon ne diyor?
Dijital cüzdan müşterinin tanımladığı ödeme hesabına veya ödeme aracına ilişkin bilgilerin saklandığı, bir elektronik cihaz, çevrim içi hizmet veya uygulama olarak sunulan ve müşteriye tanımladığı ödeme hesabı veya ödeme aracına ilişkin bilgileri kullanarak ödeme işlemi gerçekleştirme imkanı sağlayan ödeme aracını ifade etmekte. Bu tanım yakında resmileşecek. Son zamanlarda mobil cüzdan=dijital cüzdan gibi bir algı oluşsa da web servis uygulaması da hala yaygın olarak sunuluyor.
Mobil cüzdan özellikle ödeme işlemlerini kolaylaştırmak için kullanılmasından dolayı bir fintech ürünü daha da özelinde ödeme dünyası ürünü olarak kabul edebiliriz. Bununla birlikte özellikle perakende firmalarının sadakat programları kapsamında ödeme işlemleri için kullanılmayan yalnızca puan ve indirim aracı kullanma imkanı veren mobil cüzdanlar da yaygın.
Mobil cüzdanlar mobil ödemenin en yaygın araçları haline geldi. Ancak ödemenin mobil cüzdanlar vasıtasıyla yapılması bir ödeme hizmeti olarak kabul ediliyor ve bu durumda regülasyon devreye giriyor. TCMB düzenlemeleri de bu hizmetin ancak lisanslı kuruluşlar tarafından verileceğini belirtiyor. Bununla birlikte yıllar önce belki de biraz kapsamı daraltmak adına “kapalı devre” şeklinde ifade edilen bir ayrıma gidildi. Hem 6493 sayılı kanunda hem de düzenleyici içtihatlarında kendine yer buldu. Böylece aşağıdaki mobil cüzdan hizmeti için lisans alma gereği kalmadı:
“Sadece ödeme aracını çıkaranın iş yerinde, sınırlı bir hizmet sağlayıcı ağında ya da sınırlı bir mal veya hizmet çeşidi için ödeme aracını ihraç eden ile yapılan ticari bir anlaşma çerçevesinde gerçekleştirilen mal veya hizmet alımında kullanılabilen araçlara ilişkin işlemler”
Bu kapsamda kapalı devre alışverişe imkan tanıyan, müşterilerin birbirine para veya puan transfer edemediği!, müşterilerin yalnızca harcama amaçlı para yükleyebildiği yemek kartı, mil programları gibi hizmetler mobil aracılığıyla verilirse kanunen bir ödeme hizmeti olarak kabul edilmiyor ve lisans alınmak zorunda kalınmıyor. Ancak bu temel kuralın pek çok istisnası var. İlk istisna TCMB’nin belirli bir ölçeği (ciroyu) geçen kapalı devre kuruluşlara lisans zorunluluğu getirebilecek olması.
Diğer istisna ise yönetmelik ile geliyor. Yukarıda tanımlanan dijital cüzdan hizmetinin yalnızca ödeme hizmeti sağlayıcıları tarafından sunulabileceği belirtiliyor. Bu kapsamda öncelikle dijital cüzdan hizmeti verecek şirketin kanun’un 12’nci maddesinin -c- fıkrasında yer alan “Ödeme aracının ihraç veya kabulüne” yetkili olması gerekiyor. Bu da tek başına yetmiyor.
Dijital cüzdan hizmeti veren kanundaki başka hizmetleri verecekse onlar için de ayrıca yetkili olması gerekiyor. Örneğin dijital cüzdan aracılığıyla fatura tahsilatı yapacak şirketin fatura ödeme izni de olması gerekiyor veya para transferine olanak tanıyacaksa para havalesi izni olması gerekiyor.
Ayrıca dijital cüzdan ödeme yöntemi hizmeti görürken cüzdanı ihraç eden şirketin aracı olarak kullanılması elektronik para lisansının da mevcut olmasını gerektiriyor. Diğer bir deyişle, siz alışveriş yaparken bir dijital cüzdan aracılığıyla alışverişi tamamlıyor ve ödemeniz cüzdanı işleten firma aracılığıyla mal/hizmet aldığınız firmaya aktarılıyorsa aslında ortada bir elektronik para hizmeti vardır anlamı doğuyor. Bununla birlikte cüzdanı işleten firma işlemlere taraf olmuyorsa ve hassas müşteri verisini de ancak belirli sınırlarda saklıyor olursa TCMB mevzuatı kapsamında dijital cüzdan olarak değerlendirilmeyecektir.
Dijital cüzdanın ödeme mevzuatı karşısındaki durumunu hızlıca özetledim, detaylı sorular için iletişim kurabilirsiniz.