Blockchain ve Kripto Para Düzenlemeleri: AB, ABD, Türkiye ve Yakın Gelecekte Beklenenler

Son birkaç ay kripto para ve blockchain düzenlemeleri için oldukça hareketli geçti. Türkiye için bunu söyleyemesek de AB ve ABD açısından önemli tartışmalar söz konusu. Biz bu düzenlemeleri derledik, dünyada neler oluyor bitiyor kendi yorumlarımızla Türkçeleştirdik. İyi okumalar dileriz: 

İçindekiler:

• AB ve ABD İçin Blockchain Düzenlemelerinin Karşılaştırılması

• Avrupa Merkez Bankası mı FED’mi- hangisi daha önde ? 

• AB’de Planlanan Blockchain Regülasyonları 

• Avrupa Birliği Komisyonunun Kripto Servis Sağlayıcılarını Düzenleme Konusundaki Niyeti 

• Avrupa Birliği Blockchain Regülasyonlarındaki Tekdüzeleştirme Çabaları 

• ABD Blockchain Düzenlemesi-2020

• ABD-FED ve Bitcoin’in Sınıflandırılması 

• ABD P2P Kripto Para Piyasasını Nasıl Hedefliyor? 

• Libra FED için sistematik olarak önemli mi ve regüle edilmeye değer mi? 

• Peki Türkiye?

1- AB ve ABD İçin Blockchain Düzenlemelerinin Karşılaştırılması

2020 yılının başında Almanya’da alım-satıma konu olan dijital varlıklar BaFin adındaki finansal regülatörün kontrolüne tabi tutuldu. Buna karşın AB düzenlemeleriyle Almanya düzenlemeleri arasında bir farklılık var. Avrupa Birliği Komisyonu Almanya Hükümeti’nin daha fazla önlem alması konusunda baskı yapıyor zira özellikle Defi (Merkezi olmayan finans) ve kripto para alınıp satılabilen yerlerin oldukça fazlalaşması blockchain’de yeni bir regülasyon dalgasını zorunlu kılıyor.

Avrupa Birliği’ndeki diğer ülkeler Almanya’da hukuki çerçeveyi takip ediyor. Ancak dijital varlıklar hakkında tekdüze bir regülasyon konsepti henüz oluşmuş değil. Diğer yandan bankaların ve diğer sermaye piyasası kurumlarının alt yapılarını kripto varlıklara uyumlu hale getirmesi arzulanan hızda değil. Mevzuatın kendilerini desteklemesini ve cesaretlendirmesini bekliyorlar. Hukuki düzenlemelerin teknolojiyi aynı hızda takip etmediği bir dünyada bankaların böyle bir desteği beklemesi biraz hayalci değil mi? 

2- Avrupa Merkez Bankası mı FED mi- Hangisi Daha Önde ? 

Avrupa Birliği’nde uygulanacak regülasyon konusunda hala bir fikir birliği olmasa da, AB’nin merkezi olmayan teknolojiler konusunda bir adım önde olduğunu ve kamu kaynaklarını daha etkin kullandığını söylemek mümkün. Diğer yandan merkez bankalarının dijital paraları kripto para sektöründe politik bir yarış haline geldi. Bu konuda Avrupa Merkez Bankası’nın somut adımları söz konusu.

ABD ve Çin diğer iki süper güce baktığımızda büyük bir baskı olduğunu görüyoruz. Çin kendi dijital yuan’ı üzerinde çalışıyor ve bir yandan ABD merkez bankasını dolar üzerinden baskılamaya çalışıyor. Kur savaşları artık dijital kur savaşları haline dönüşüyor. Öyle ki FED kripto paralar konusunda baskılara dayanamadı ve Massachusetts Institute of Technology-MIT’e kendi dijital parası için bir araştırma yaptırtmaya karar verdi. Dış politika sen nelere kâdirsin.

Dijital varlıklar ve merkez bankası dijital paraları için ölçeklenebilir ve erişilebilir platform Blockchain bazlı sistemlerde arzulanan amaçlardan birisi ve geleceğin ta kendisi oluyor. Ancak firmalara hukuki bir öngörülebilirlik sunmak, yatırımcıların haklarını garanti etmek ve ekonomik suçları önlemek AB’nin kendi içinde geliştireceği uyumlu politikaya bağlı.

3- AB’de Planlanan Blockchain Regülasyonları 

AB’nin yayımlayacağı bağlayıcı ve tek düze kurallar doğrudan tüm ülkelerde uygulanacak ve hiçbir ülke uygulama dışına çıkamayacak. Bu durumda Almanya’nın kendi geliştirdiği özel çözüm çöp mü olacak? Almanya kripto varlıkların saklanmasına yönelik bir düzenleme ortaya koydu ancak AB düzenlemeleri yürürlüğe girerse bu iş modeli çöp olacak. Konuşulan şu ki, kripto varlıklar için getirilen düzenlemeler yalnızca geleneksel finansal varlıklar için uygulananlara benzemeyecek. Örneğin bir ICO sürecinde yatırımcıya sunulacak bilgilerin klasik bir izahnamedeki gibi olmaması bekleniyor. Dolayısıyla yatırımcıların bilgilendirilmesi ve korunması ön planda olacak. 

4- Avrupa Birliği Komisyonunun Kripto Servis Sağlayıcılarını Düzenleme Konusundaki Niyeti 

Avrupa Birliği’nin temel amacı yatırımcıların dijital varlıklar ve dijital varlık servis sağlayıcıları hakkında yeterli bilgiye sahip olması. Almanya’da BaFin bu kapsamda bankalar, ödeme kuruluşları, emeklilik fonları gibi pek çok kuruluşun yanı sıra şemsiyesi altında kripto para kuruluşlarını dahil etti. 

Almanya’da ICO veya düzenli kripto para alım satımı işlemleri yaptırmak artık bir lisansa tabi. Avrupa’da da 2014 yılından beri yürürlükte olan Single Supervisor Mechanism’e kripto para kuruluşlarının dahil edilmesi amaçlanıyor ki finansal sistemin istikrarında rol oynayan tüm sujeler kontrol ediliyor olsun. 

Bankaların düzenlemesinde olduğu gibi blockchain düzenlemelerinin ödeme işlemlerinin müşteriler için risk olmadan gerçekleşmesini taahhüt etmesi beklenir. Dijital varlık servis sağlayıcıları artık bu düzenleme şemsiyesi altına gireceğinden Bitcoin, Ethereum veya diğer kripto para birimleri sektöründe faaliyet gösteren şirketleri önemli sonuçlar beklemektedir. En önemli konu kripto para fiyatlarındaki dalgalanma ve bundan dolayı yatırımcıların maruz kalacağı zararla ilgilidir. Bilindiği üzere kripto para birimlerinin teknik temelleri temelde farklıdır. Değişken para olarak fiyat istikrarının olmaması, özellikle yatırımcılar için bir engeldir. Bazı kripto para ihraç eden kurumlar, kripto paraları kısmen veya tamamen ABD doları veya emtia altını gibi mevcut para birimlerine sabitleyerek bunu telafi etmeye çalışmaktadır. Ancak bu düzenleyiciler için nihai bir çözüm değildir.

İşte tam bu noktada sıkılaştırılmış bir düzenleme yatırımcıları korumayı amaçlamakta ve AB vatandaşlarına daha fazla hukuki güvence sunmaktadır. Böyle bir düzenleme yatırımcıları korumasına karşın para birimlerinin merkeziyetsizliğini önemli ölçüde sınırlayacaktır. 

5- Avrupa Birliği Blockchain Regülasyonlarındaki Tekdüzeleştirme Çabaları 

Herkes kabul etmeli ki AB’nin açıkladığı yeni düzenleme önerileri/taslakları Facebook’un kendi dijital parası (Libra) ile çok ilgili. Belki de bu düzenlemenin temel motivasyonu Libra. ABD’de eyaletlerin merkez bankaları dolar üzerindeki tekelleri konusunda bunu tehdit olarak görüyor ve açıkça tartışıyor. Neticede dijital para birimlerinin ve ödeme araçlarının klasik-fiat paranın ikamesi olma ihtimali onları korkutuyor.

Kapsamlı yorum yapmak için erken zira düzenlemenin detayı gerekiyor. Bununla birlikte AB içerisinde pek çok kişi bu tedbirleri yerinde buluyor ve memnuniyet duyuyor. Bunun dijital varlıklara olan güveni artıracağını ve geleceğini güçlendireceğini düşünüyor. 

ABD’ye ve FED’e dijital para birimlerindeki liderliği yakalama çabasına geri dönersek 13 Ağustos 2020 tarihli ABD-FED basın bültenine göz atmalıyız. Bahsettiğimiz üzere FED MIT ile hem araştırma-deney hem de fikir alma konusunda anlaştı. FED’in araştırma geliştirme faaliyeti önemli bir çaba olarak görünüyor. 

6-  ABD Blockchain Düzenlemesi-2020

Önümüzdeki birkaç yıl içinde, ABD Boston Federal Rezerv Bankası aracılığıyla ve MIT araştırmacıları arasındaki bir işbirliği ile merkez bankası kullanımına yönelik bir dijital para birimi oluşturacak.

Diğer yandan ABD Bitcoin’i tanımlama konusunda hala zorluk yaşıyor. FED’in halka açık bir blog’unda Bitcoin hem token bazlı hem de hesap bazlı olabileceği değerlendirilmiş. Bu basit bir ayrım değil. Token tabanlı bir sistem olarak, mevcut işlem geçmişi yeni “nesnenin” geçerliliğini kontrol etmek için kullanılır. Hesap tabanlı bir para birimi olarak Bitcoin, sahibinin kimliğinin kanıtı olarak özel bir anahtara sahip bir adres olduğunu ifade eder. ABD’nin bunu tanımlaması önemli sonuçları olacak.

7- ABD-FED ve Bitcoin’in Sınıflandırılması 

Bu bağlamda FED, Bitcoin ve diğer kripto para birimlerini Harcanmamış İşlem Çıktısı anlamına gelen UTXO olarak görüyor. UTXO, işlem gerçekleştirildikten sonra kalan dijital para miktarını ifade eder. Her Bitcoin işlemi, defteri mutabakatı sağlamak için kullanılan kripto paralarla başlar.

UTXO’lar sürekli olarak işlenir ve her işlemin başlangıcından ve sonundan sorumludur. İşlemin onaylanması, dağıtılan madeni paraların UTXO veri tabanından kaldırılmasıyla sonuçlansa da, hala defterde dağıtılan madeni paraların bir kaydı vardır.

ABD’de Blockchain Mevzuat, 2020 Kripto Para Birimi Yasası olarak da biliniyor- 32 tane taslak sonucunda bir yere geldi. Bu da Amerika Birleşik Devletleri’nde blockchain’e siyasetin önemli bir ilgisinin olduğunu ortaya koyuyor. , endüstrinin açık bir şekilde düzenlenmesine ve dijital ABD doları kavramına büyük ilgi var.

32 tasarıdan 12’sinin potansiyel terörizm, kara para aklama ve insan kaçakçılığında kripto para kullanımıyla ilgilendiği. 13’ünün kripto para birimi ve blok zincirinin yasal çerçevesine ve denetimine odaklandığı, beşinin ABD hükümetinin blockchain teknolojisinin daha güçlü tanıtımına hitap ettiği ve iki taslağın dijital bir doların tanıtımı ve konseptiyle ilgilendiğini görüyoruz (Kaynak: FED).

8- ABD P2P Kripto Para Piyasasını Nasıl Hedefliyor? 

Kripto para borsalarını ya da alım-satım yapan platformları düzenlemek işin kolayı ancak eşler arası alım satım yapılmasına izin veren mekanizmalar hakkında bunu söyleyemeyiz. 

P2P kripto para piyasaları ve bunların doğuracağı risklerden endişe duyan ABD Earn Yasası adında bir yasa çıkarıyor. Bu yasanın amacı teknolojinin kötüye kullanımını önlemeyi amaçlıyor. İnternet özgürlüğü konusunda eleştirilere konu olan bu düzenleme kullanıcılara internetteki içerikleri hakkında daha fazla sorumluluk yüklemektedir. 

ABD FED’in denetimi altındaki dijital stabilcoinler üzerindeki varlıkların en önemli sebebi Facebook tarafından planlanan Libra olduğu düşünülüyor. Yasa tasarısına göre, gerçek para birimleri Libra için teminat görevi görmeli. Görünüşe göre Facebook’un Libra’sı tehdit olmaktan çıkıyor. Artık sosyal medya platformunda dijital bir ödeme yönteminin gerçekleştirilebilme olasılığı var.

Başka bir yasa tasarısında, milletvekilleri finansal faaliyetler için herhangi bir sosyal ağa izin vermeyecek kadar ileri gitmek bile istediler. “Tüketicileri Piyasa Manipülasyonundan Koruma” Yasa Tasarısı, Finansal İstikrar Gözetim Konseyi FSOC’nin dijital para birimlerini belirlenmiş bir finansal piyasa şirketi olarak görmesini şart koşuyor. Ek olarak, Facebook gibi dijital para birimlerinden minimum kar sağlayan herhangi bir finansal olmayan şirketin, FED tarafından düzenlenen bir banka holding şirketi olması gerekliliğini şart koşuyor. Bu düzenlemeler ciddi birer adım olarak görülebilir. 

9- Libra FED için sistematik olarak önemli mi ve regüle edilmeye değer mi? 

Libra ile ilgili sürecin değiştiğini Nisan ayındaki yazımızda açıklamıştık. Libra finansal sistem için sistemik olarak önemli görülüyor ve bu nedenle yüksek düzeyde resmi kontrole ve ek düzenleyici raporlama gereksinimlerine tabi olması gerektiği düşünülüyor. Bu çerçevede FED’in tek düzenleyici olduğu regülasyon çerçevesi altında dijital dolar terimi kapsamında hem Libra’yı hem de Merkez Bankası dijital para birimlerini düzenlemesi beklenmektedir. 

“Dijital dolar” terimi, 2020 Blockchain Mevzuatı Yasasında da bulunabilir. Örneğin, merkez bankasının dijital para mevzuatı takip edilecektir.

Taslakları incelediğimizde ABD ve Avrupa’daki blockchain düzenlemelerinde çok fazla açık nokta, belirsizlik olduğunu görüyoruz. Devletler çözüm bulmakta zorlanıyor ve herkes lider olmak istiyor. 

10- Peki Türkiye?

Türkiye FATF’in 2020 Temmuz ayında yayımlanan raporda ismi verilmese de hala kripto paralarla ilgili hiçbir düzenleme yapmamış 2 üye ülkeden birisi. Türkiye’nin bu kadar sessiz kalması ve düzenleme yapmaması hatta tartışmaya bile açmaması hayra alamet değil. Ancak Türkiye’de kalbur üstü kuruluşlar self-regülasyon’la başlarının çaresine bakıyorlar.